Hải Dương nằm ở trung tâm Đồng bằng Châu thổ sông Hồng, cái nôi của nền văn hóa Việt, là “Trấn thứ nhất trong tứ trấn” ở phía Đông của Kinh thành Thăng Long xưa, nên có biệt danh là tỉnh Đông. Đây là vùng đất văn hiến, có bề dày truyền thống lịch sử dựng nước và giữ nước. Từ xa xưa, Hải Dương đã được coi là vùng đất “nhân phong, vật thịnh”, với văn hóa xứ Đông rực sáng, được hình thành, tạo dựng từ truyền thống yêu nước, kiên trung, bất khuất của con người Hải Dương. Suốt chiều dài lịch sử dân tộc, đất và người Hải Dương đã góp phần làm nên những mốc son lịch sử vẻ vang trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước, với các nhân vật lịch sử nổi tiếng, như các nữ tướng Thiện Nhân, Thiện Khánh, Khúc Thừa Dụ, Yết Kiêu, Trần Khánh Dư, Nguyễn Hữu Cầu, Đốc Tít, Đỗ Quang, Lê Thanh Nghị, Nguyễn Lương Bằng…
Hải Dương còn là đất học, đất khoa bảng, là tỉnh đứng đầu về Tiến sĩ nho học của cả nước, với 472 Tiến sĩ, trong đó có 12 trạng nguyên. Văn Miếu Mao Điền (Cẩm Giàng), Văn miếu Trấn Hải Dương là một minh chứng cho truyền thống hiếu học của người xứ Đông. Nhiều tiến sĩ nho học của Hải Dương là những tác giả nổi tiếng, để lại cho muôn đời hàng trăm tác phẩm có giá trị trên các lĩnh vực chính trị, quân sự, khoa học, văn học, ngoại giao như Tuệ Tĩnh, Mạc Đĩnh Chi, Phạm Sư Mệnh, Nguyễn Phi Khanh, Nguyễn Trãi, Vũ Hữu, Nguyễn Dữ… Đặc biệt là Nguyễn Thị Duệ, nữ Tiến sĩ đầu tiên của Việt Nam.
Những người con của Hải Dương nay, xứ Đông xưa, luôn tự hào về truyền thống đấu tranh kiên trung, bất khuất và truyền thống văn hóa tốt đẹp của của mảnh đất “Địa linh, Nhân kiệt”, nơi “Ánh sáng mặt trời tỏa sáng miền Duyên hải” đã và đang nỗ lực kế thừa, phát huy những truyền thống tốt đẹp trong cuộc sống hôm nay.
Cùng với dòng chảy lịch sử của dân tộc, ngay sau khi nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, ngày 13/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 33C/SL về việc thành lập Tòa án quân sự trong phạm vi cả nước, đánh dấu sự ra đời của hệ thống Tòa án nhân dân. Ngày 17/11/1950, Chủ tịch Chính phủ ra Sắc lệnh số 157/SL về việc thành lập Tòa án nhân dân ở các vùng tạm bị chiếm đóng, nhằm tranh chấp chính quyền với địch và thi hành luật pháp chính quyền nhân dân trong vùng bị chiếm để bảo vệ nhân dân và trừng trị bọn ngụy quân, ngụy quyền. Như vậy, Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương chính thức được thành lập trong thời điểm này.
Ngay từ những ngày đầu mới thành lập, Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương đã có nhiều cố gắng, khắc phục khó khăn, thiếu thốn về mọi mặt, giữ vững bản chất của Tòa án cách mạng, tập trung xét xử bọn phản động, việt gian bán nước, có nhiều nợ máu với nhân dân, phục vụ kịp thời các yêu cầu nhiệm vụ chính trị, trấn áp bọn phản cách mạng và bảo vệ chính quyền nhân dân.
Trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, Nhà nước, Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Hải Dương luôn quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Tòa án nhân dân tối cao và Tỉnh ủy; không ngừng củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy; nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức cơ sở Đảng và đoàn thể; thường xuyên đổi mới công tác quản lý, điều hành, tăng cường kiểm tra, giám sát và hướng dẫn về nghiệp vụ; đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, tạo không khí thi đua sôi nổi, góp phần thúc đẩy hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị được giao.
Kết quả trong những năm qua, Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Hải Dương không ngừng đẩy nhanh tiến độ giải quyết, xét xử các loại án, kiên quyết không để án quá thời hạn luật định; chất lượng giải quyết, xét xử được giữ vững, không xét xử oan người không có tội hoặc bỏ lọt tội phạm; phối hợp chặt chẽ với các cơ quan Công an, Viện kiểm sát giải quyết, xét xử kịp thời, nghiêm minh các vụ án điểm, phức tạp, được dư luận xã hội quan tâm; tổ chức tốt các phiên tòa xét xử lưu động tại nơi xảy ra tội phạm để tuyên truyền, giáo dục pháp luật trong nhân dân; tăng cường hòa giải trong giải quyết các vụ án dân sự; thực hiện tốt công tác kiểm tra các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, công tác thi hành án hình sự; công tác giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo; công tác tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm theo yêu cầu cải cách tư pháp; công khai bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật trên Cổng thông tin điện tử Tòa án… Bên cạnh đó, Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Hải Dương đã tăng cường đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức; tăng cường đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong các hoạt động Tòa án; thực hiện nghiêm quy chế dân chủ cơ sở, Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức Tòa án nhân dân; cơ sở vật chất, các trang thiết bị và trụ sở làm việc từng bước được nâng cấp, cơ bản đáp ứng yêu cầu đặt ra…
Có được những kết quả nêu trên là nhờ sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên của lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao, của Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân tỉnh; sự phối hợp chặt chẽ của các ban, ngành, đoàn thể và chính quyền các cấp, đặc biệt là sự cố gắng, nỗ lực không ngừng của các thế hệ cán bộ, công chức Tòa án nhân dân hai cấp, sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Ban Cán sự Đảng và tập thể lãnh đạo Tòa án nhân dân tỉnh qua các thời kỳ. Ghi nhận những đóng góp và thành tích đó, Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương đã vinh dự được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba (năm 1983), Huân chương Lao động hạng Nhì (năm 2014), Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen (năm 2012), Chánh án Tòa án nhân dân tối cao tặng Cờ thi đua Tòa án nhân dân (năm 2013, 2014, 2015), Chủ tịch UBND tỉnh tặng Cờ thi đua xuất sắc (năm 2013) và nhiều hình thức khen thưởng khác. Bên cạnh đó, nhiều tập thể, đơn vị và công chức, người lao động Tòa án hai cấp đã được Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Tỉnh ủy, UBND tỉnh trao tặng các phần thưởng và danh hiệu cao quý.
Phát huy truyền thống của chặng đường hơn 70 năm xây dựng và trưởng thành, toàn thể công chức, người lao động Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Hải Dương quyết tâm xây dựng khối đoàn kết, thống nhất, chung sức, đồng lòng, nỗ lực khắc phục mọi khó khăn, thử thách, phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Xây dựng Tòa án nhân dân ngày càng trong sạch, vững mạnh, xứng đáng là cơ quan thực hiện quyền tư pháp, bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ pháp chế XHCN, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân, góp phần xây dựng tỉnh Hải Dương ngày càng giàu mạnh, văn minh./.